Szczegółowy Przebieg działań wojennych. Stanisławów nie był broniony podczas ofensywy bolszewickiej. Najbliższą i jak się okazało skuteczną linią obrony był odcinek Leśniakowizna-Okuniew. 13 sierpnia została sforsowana przez bolszewików linia polskich straży tylnych przechodząca przez Stanisławów. zaś  18. sierpnia - rozpoczął się gwałtowny odwrót zdezorganizowanych mas wojska z 8, 10, i 17 dyw 16 Armii Czerw, po trasie Stanisławów - Dobre - Węgrów - Sokołów Podlaski. Polskie lotnictwo, zwłaszcza bombowe, nękało wycofujące się kolumny .  W rynku od płd. strony ratusza znajduje się pomnik z szaro-pstrego marmuru, zbudowany z trzech płyt. Na lewej stronie jest data "1914" a na prawej "1920". Na środkowej płycie umieszczony jest metalowy orzeł bez korony, pod nim napis: "W / WALKACH / O / NIEPODLEGŁOŚĆ OJCZYZNY / W / LATACH 1914-1920 / POLEGŁYM NA POLU CHWAŁY / OBYWATELOM GM. STANISŁAWÓW". Poniżej drugi napis: "-POMNIK TEN UFUNDOWANO- / Z INICJATYWY MIEJ­ SCOWEGO KOŁA / OGÓLNEGO ZWIĄZKU PODOF. REZERWY / PRZY OFIARNOŚCI SPOŁECZEŃSTWA GM. / STANISŁAWÓW DNIA 15 SIERPNIA 1938 R." Pomnik ten odrestaurowano w 1980 r. (za Andrzej Kowalski, Miejsca pamięci związane z Bitwą Warszawską 1920 r., 1995)

Nazwiska poległych

Przekazy Archiwalne.

Fundacja pomnika.

Pomnik, co zostało upamiętnione w kamieniu, ufundowano z inicjatywy miejscowego koła ogólnego związku Podoficerów Rezerwy Przy Ofiarności Społeczeństwa Gminy Stanisławów.

Pomysłodawcą ufundowania pomnika był kpt. Józef Borucki zawodowy oficer piechoty z dywizji podhalańskiej, brat Bolesława i Stanisława. Pomnik pierwotnie ustawiony został na tak zwanym Rynku Piaskowym, który istniał przed wojną we wschodniej części Stanisławowa i rozciągał się między ulicą Senatorską i Siedlecką. W sierpniu 1944 roku Stanisławów został doszczętnie zniszczony, tak że należało zrobić nowy podział gruntów Stanisławowa. W czasie tych prac, które przeprowadzono w latach 1945-47, Rynek Piaskowy został zlikwidowany i z tej przyczyny pomnik znalazł się na prywatnej posesji przy ul. Senatorskiej.
W roku 1980 z inicjatywy ówczesnego Przewodniczącego  Rady Gminy Bronisława Cioka pomnik zostaje przeniesiony w obecne miejsce. Niestety przez kolejne lata stan jego ulegał stopniowej destrukcji, dlatego też z tego powodu w 2008 r. podjęto decyzję o rozbiórce starego pomnika i zrekonstruowaniu go z nowych materiałów. (informacja przekazał Bogdan Kuć)

Prawna Ochrona miejsc pamięci narodowej.

Obecnie ochrona miejsca pamięci wynika jedynie z zapisów studium uwarunkowań i Kierunków zagospodarowania przestrzennych gminy Stanisławów (25 str.).

Gmina posiada także Program opieki nad zabytkami Gminy Stanisławów na lata 2013-2016 , w którym także wymieniona jest potrzeba ochrony miejsc pamięci narodowej.

Zagrożenia.

Formalnie, ani zapisy studium, ani także zapisy programu opieki nad zabytkami na lata 2013-2016 nie stanowią formy ochrony miejsca pamięci. Obiekt winien zostać uwzględniony w zapisach Gminnej Ewidencji Zabytków gminy Stanisławów oraz w zapisach Przestrzennego Planu Zagospodarowania Przestrzennego.  Nie mniej istnieje prawnie wyrażona potrzeba objęcia miejsca szczególną ochroną prawną.

Możliwość wystąpienia nieznanych mogił wojennych.

Pomnik nie jest związany z mogiłą, pełni funkcje reprezentacyjne.

Program opieki nad zabytkami Gminy Stanisławów na lata 2013-2016

Szlak Niepodległości jest narzędziem edukacyjnym stworzonym przez Fundację na rzecz Krajobrazu Kulturowego.

Szlak pomyślany został jednocześnie jako Przewodnik Turystyczny, narzędzie edukacyjne na potrzeby organizacji terenowych gier historycznych oraz element realizacji misji naszej Fundacji związanej z ochroną miejsc pamięci narodowych zaś szczególnie grobów i cmentarzy wojennych.