Stare Groszki, to tędy Powstańcy gonili kozaków uciekających do Kałuszyna. Niewykluczone, że poległych Polaków i Rosjan pochowano na tym rozstaju dróg?

Szczegółowy Przebieg działań wojennych.

Po  Potyczce pod Korytnicą (12 km na południowy-zachód od Żelechowa) oraz Żelechowem, Oddział Lelewela  Przemieścił się na północ. Wg Zielińskiego potyczka pod Korytnicą miała miejsce 10 czerwca zaś Żelechowem 11. Inne daty jednak podaje w swoim pamiętniku Mężyński (18 czerwca). Z jednego i drugiego opisu wynika, że Lelewel wiedząc, że pomiędzy Kałuszynem a Siedlcami, naprawiany Będzie telegraf wysłał tam oddział żandarmerii (40 osobowy oddział Jazdy) w skład tego oddziału wchodził także Leonard Mężyński. Zasadzka miała miejsce w rejonie miejscowości Bojnie - Groszki. Powstańcy ścigali Rosjan przez Groszki do samego Kałuszyna. W w 3 godziny po tym z Kałuszyna Ruszył oddział pościgowy Rosjan, nie wiedzieli jednak oni, że nieopodal w przysiołku leśnym, Barania Ruda (gm. Cegłów) stoi cały oddział Lelewela. Który bardzo silnie odparł całą grupę pościgową Rosjan.

Siły Powstańcze oraz Rosyjskie.

Oddział Lelewela w bitwie pod Różą, stoczonej kilka dni później, liczył 450 Powstańców (nie licząc nieuzbrojonych). W skład tego oddziału wchodzili Żandarmi pod dowództwem rotmistrza Rylskiego, to oni zostali wyznaczeni do wykonania zadania.

Oddział liczył raptem 23 Powstańców. Wg Zielińskiego obstawa rosyjska liczyła 30 kozaków, zaś wg Mężyńskiego 50ciu. Wg Zielińskiego potyczka ta miała miejsce 22 czerwca,  Mężyński dokładnie tego nie wyjaśnia, z opisu wynika, że miała miejsce 21 lub 22 czerwca o świcie, albowiem 22 czerwca (w jakiś czas po potyczce pod Groszkami) miała być kolejna potyczka pod nieodległym Kałuszynem.  Możliwe jest, że obie potyczki miały miejsce tego samego dnia, względnie zasadzka pod Groszkami miała misce 21 czerwca. Rosyjska obstawa telegrafu cofnęła sie do Kałuszyna (to zapewne tego dotyczy opis Mężyńskiego w którym pisze " Resztę pędziliśmy aż pod Międzyrzec a nawet niejaki Sierakowski gonił tychże sam jedne aż do rogatki." Mężyński pomylił się w pamiętniku (chodzi) tu o Kałuszyn.  Następnie Rosjanie wraz z posiłkami z Kałuszyna podjęli pościg za Powstańcami i gdzieś pod Kałuszynem się z nimi starli. W wyniku tego odwetowego ataku, poległo kilku Powstańców (kilku z piechoty i kilku z kawalerii) . Powstańcy pochowali poległych na placu boju. A zatem gdzieś na wschód lub południowy wschód od Kałuszyna. Ranni zostali rozesłani do pobliskich wiosek. Oznaczałoby to, że oddział żandarmerii rotmistrza Rylskiego musiał stopnieć do kilkunastu żołnierzy. To by się zgadzało z opisem potyczki pod Róża, gdzie mowa o tym, że Rotmistrz Rylski z 18 żandarmami udał się w kierunku Radzynia.

Straty Powstańców i Rosjan.

Rosjanie stracili 8 zabitych oraz 2 powieszonych jeńców.

Poległ także urzędnik telegrafista.  

Nazwiska poległych Powstańców oraz uczestników boju.

	Dowódca Oddziału Marcin Maciej Borelowski, ps. „Lelewel”  - komisarz wojenny województwa podlaskiego w maju i czerwcu 1863 roku.

Przekazy Archiwalne.

Stanisław Zieliński, Bitwy i potyczki 1863-1864, str. 35

z pamiętnika Leonarda Mężyńskiego, str. 22

Marcin Lelewel Borelowski : naczelnik sił zbrojnych województwa podlaskiego spisał Piotr Krakowianin, str. 25

Stanisław Zieliński, Bitwy i potyczki 1863-1864, str. 67

Fundacja pomnika.

Prawna Ochrona miejsc pamięci narodowej.

Zagrożenia.

Możliwość wystąpienia nieznanych mogił wojennych.

Bardzo duża. Pod Groszkami poległo 8 Rosjan oraz jeden Polak (urzędnik telegrafu). Rosjanie ukrywali straty swoich żołnierzy przed Polakami, dlatego można przypuszczać, że po pościgu i wycofaniu się Powstańców z okolic Kałuszyna, polegli zostali pochowaniu, albo gdzieś na miejscu, albo w Kałuszynie. Dwóch Rosjan Powstańcy wzięli do niewoli a następnie powiesili po przyprowadzeniu do obozu. A zatem zapewne gdzieś w lesie. Zapewne tam też ich pogrzebano. Bardzo możliwe, że gdzieś w tym samym rojenie miała miejsce bitwa "pościgowa". Po bitwie Powstańcy mieli okazje chować poległych oraz rozesłać rannych, co wskazuje na to, że Rosjanie się wycofali. Jeśli to był cały czas, ten sam dzień, to zwyczajnie mogło już sie robić późno i Rosjanie cofnęli się do Koszar.

Lokalizacja na mapie.

  

Literatura:

Mężyński Leonard, Wspomnienia z powstania styczniowego i sybirskiej katorgi 1863-1869, str. 22  

wyroki Audytoryatu Polowego z lat 1863, 1864, 1865 i 1866. nr 39 na Mężyńskim Leonardzie, str. 42.

Marcin Lelewel Borelowski : naczelnik sił zbrojnych województwa podlaskiego spisał Piotr Krakowianin

Dunin-Wąsowicz, Krzysztof (1923-2013), Marcin Borelowski "Lelewel"

Szlak Niepodległości jest narzędziem edukacyjnym stworzonym przez Fundację na rzecz Krajobrazu Kulturowego.

Szlak pomyślany został jednocześnie jako Przewodnik Turystyczny, narzędzie edukacyjne na potrzeby organizacji terenowych gier historycznych oraz element realizacji misji naszej Fundacji związanej z ochroną miejsc pamięci narodowych zaś szczególnie grobów i cmentarzy wojennych.