|
W Kątach Czernieckich
powieszono miscowego chłopa
Piotra Reka.
Czyn miał podłoże
polityczne, związane
najpewniej z działalnością
doraźnych sądów
powstańczych, na co wskazuje
fakt, że oskarżonych sądził
carski
Audytoria polowy - carski
sąd wojenny.
Wykonawców wyroku
powstańczego.
Marcina Sawickiego
Jana Zbrzeźniaka
Franciszka Łokietka
Stanisława Buta
Audytoriat Polowy także
skazał na powieszenie.
Wyrok nakazano przeprowadzić
"dla przykładu" we wsi Kąty
Sulewskie.
Wykonany został w dniu 9
marca 1864 roku.
|
|
|
H. Cederbaum,
Powstanie
Styczniowe,
Wyroki Audytoryatu
Polowego za lata
1863,1864,1865 i
1866,Księgarnia
Gebethnera i
Wolffa, Warszawa
–Lublin –Łódź
–Kraków 1917, s. 68.
Szczegółowy
Przebieg działań
wojennych.
|
Z dostępnych nam informacji
wynika, że ofiarą
sztyletników był także
Onufry Szabuniewicz,
pochowany na cmentarzu w
Pustelniku. Wg opisu
zamordowano go w wieku 75
lat 9 kwietnia 1864 roku.
Niewykluczone, że mord ten
miał związek z wyżej
cytowanym wyrokiem
Audytoryatu Polowego. Być
może Onufry Szabuniewicz był
jakoś w tę sprawę
zamieszany? Może zeznawał
przeciw skazanym?
Historycy dość niechętnie
piszą o sztyletnikach i ich
działalności, albowiem ich
metody miały znamiona
terroru i w dużej mierze
wymierzone były w Polaków.
Bez ich działalności
oddziały powstańcze byłyby
jednak pozbawione oprowiantowania,
wyposażenia oraz
schronienia.
Żandarmeria
pełniła ważną funkcję
organizacyjną.
|
|
Komitet Centralny Narodowy – pełniący funkcję rządu powstańczego powołał specjalną jednostkę dywersyjną Żandarmerię stałą i Żandarmerię tajną. Na czele tej
Organizacja stanął
Ignacy Chmieleński –
syn carskiego
generała. Do zadań Żandarmerii stałej "Sztyletników" z sekcji żandarmerii
stałej należała ochrona
władz centralnych w
stolicy i na
prowincji, szybko jednak ich działalność została rozszerzona o zadania dywersyjne, związane z zapewnieniem aprowizacji oddziałów, poborem podatków (kontrybucji) na rzecz Powstania oraz prowadzeniem śledztw i wykonywaniem wyroków wobec zdrajców i kolaborantów - w tym także przeprowadzania egzekucji.
Sztyletnicy z sekcji
żandarmerii tajnej
mieli za zadanie
wykonywać wyroki
śmierci na
szpiegach, zdrajcach
powstania oraz
egzekwować wyroki
orzeczone przez
powstańcze sądy
narodowe. Po
przemianowaniu
Komitetu Centralnego
Narodowego na Rząd
Narodowy organizację
nazywano też Strażą
Bezpieczeństwa,
czyli powstańczym
kontrwywiadem, a
także V Oddziałem
Żandarmerii (tzw.
żandarmi wieszający).
|
Krzyż w
lesie k. Natolina (gm.
Osieck) gdzie powieszono
zdrajcę, który 18 marca 1863r.
wskazał Kozakom miejsce
odpoczynku Oddziału
Jankowskiego i Zielińskiego,
które po przegranej bitwie
pod Dziecinowem i
Zambrzykowem próbowały
przedostać się w okolice
Stanisławowa.
|
Na terenie powiatu
stanisławowskiego
działały co najmniej
cztery ok 30 osobowe
oddziały żandarmerii
narodowej:
pod dowództwem:
-
Władysława
Strzyżewskiego,
- Władysława Krzeszewskiego,
- Adama
Bertrama
-por. Józefa
Kamińskiego.
Odziały te
niejednokrotnie
działały bardzo
brutalnie, wręcz
siejąc terror, ich
zadaniem było nie
tylko ściganie
zdrajców ale także
ściąganie kontrybucji
oraz dokowanie
rozbojów, głównie na
urzędach państwowych
i gminnych.
Wyroku na zdrajcy z
Natolina dokonał
taki właśnie
oddział. Z relacji
mieszkańców wiemy,
że w zdradę, raczej
mimowolnie,
zamieszany był także
drugi z braci
Piotrowskich, który
jednak za
wstawiennictwem osób
miejscowych uniknął
egzekucji. Nie mniej
jakiś czas po tych
wydarzeniach i niego
pojawili się
przedstawiciel
żandarmerii
powstańczej
dokonując
aresztowania dwóch
mieszkańców
Natolina, choć brak
jest przekazu o
wykonaniu na tych
osobach wyroku
śmierci,
prawdopodobnie z
osób tych ściągnięto
kontrybucję oraz
poddano je karze
cielesnej.
Cytując
Mariusza Czyżaka
(PRAWO KARNE
WOJSKOWE POWSTANIA
STYCZNIOWEGO)
"Reasumując,
można w konsekwencji
uznać regulacje
prawodawstwa karnego
wojskowe powstania
styczniowego za
przykład typowych
rozwiązań
legislacyjnych
towarzyszących
funkcjonowaniu
formacji wojskowych
prowadzących walkę
niepodległościową w
warunkach wojny
partyzanckiej, bez
wsparcia stałych
struktur władzy
publicznej, gdzie
jednym z
podstawowych wyzwań
stało się
utrzymanie
dyscypliny wojskowej
i reakcja na przemoc
ze strony wojsk
okupacyjnych.
Co więcej, w
sytuacji, gdy
Państwo Polskie
pozbawione zostało
legalnie
funkcjonującej
władzy ustawodawczej
i oficjalnego oraz
ewoluującego
prawodawstwa,
prawo
karne wojskowe
stanowiło realnie
istniejący i
przeobrażający się
element polskiego
systemu prawnego,
niezależny od prawa
karnego zaborczego."
|
|
Nazwiska
poległych Powstańców
oraz uczestników
boju.
Marcin Sawicki
Jan Zbrzeźniak
Franciszek Łokietek
Stanisław Buta
Przekazy Archiwalne.
Fundacja
pomnika.
Prawna Ochrona
miejsc pamięci narodowej.
Zagrożenia.
Możliwość
wystąpienia nieznanych mogił wojennych.
Lokalizacja na
mapie.
Literatura:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Sztyletnicy
http://konstancinjeziorna.blox.pl/2013/05/Sztyletnicy-Lurzyca.html
Zeszyty Historyczne
Ziemi Garwolińskiej,
nr 19, Garwolin
2013.
MARIUSZ CZYŻAK w
PRAWO KARNE WOJSKOWE
POWSTANIA
STYCZNIOWEGO.
http://powstaniestyczniowe.nck.pl/?p=1498
H. Cederbaum,
Powstanie
Styczniowe,
Wyroki Audytoryatu
Polowegoza lata
1863,1864,1865 i
1866,Księgarnia
Gebethnera i
Wolffa, Warszawa
–Lublin –Łódź
–Kraków 1917, s. 68.
Szlak
Niepodległości
jest narzędziem
edukacyjnym
stworzonym przez
Fundację na rzecz
Krajobrazu
Kulturowego.
Szlak pomyślany
został jednocześnie
jako Przewodnik
Turystyczny,
narzędzie edukacyjne
na potrzeby
organizacji
terenowych gier
historycznych oraz
element realizacji
misji naszej
Fundacji związanej z
ochroną miejsc
pamięci narodowych
zaś szczególnie
grobów i cmentarzy
wojennych.
Lista dostępnych punktów Szlaku Niepodległości
fundacja @ krajobraz.org.pl
KOD QR miejsca pamięci. Gdyby obok
tego miejsca nie było tabliczki z takim kodem, prosimy o
poinformowanie o tym naszej Fundacji. Mniejszy kod QR
8mieszczony na tablicy linkuje do punktowanego zadania.
|
KOD QR
miejsca pamięci. |
Zapraszamy
na stronę społecznościową Szlaku Niepodległości.
|