|
Zbiorowa mogiła
żołnierzy WP
poległych w 1831
roku, położona na
początku drogi do
wsi Zawady, na
wzgórzu zwanym
Piaskownia. Znajduje
się tutaj zwieńczone
krzyżem miejsce
ostatniego spoczynku
ok. 1000 żołnierzy
polskich. Miejscowi
mieszkańcy mogiłę tą
nazywają „Podfigury”.
Żołnierze ci
walczyli w szeregach
dywizji gen. dyw.
Jana Nepomucena
Umińskiego,
broniącej przepraw
na Liwcu i polegli w
bitwie pod Liwem z
Rosjanami
dowodzonymi przez
gen. Ugriumowa w
dniach 14/15
kwietnia 1831 roku.
Wcześniej tych
przepraw skutecznie
bronił gen. Walenty
Andrychiewicz wraz
ze swoimi
żołnierzami, w
dniach 9/10 kwietnia
1831 roku. Miejsce
spoczynku żołnierzy
Andrychiewicza nie
jest znane, być może
jest to ta sama
mogiła, co żołnierzy
Umińskiego. Cmentarz
żołnierzy rosyjskich
z 1831 roku.
Znajdował się na
prawym brzegu rzeki
Liwiec przy drodze z
Liwu do Węgrowa. W
rejonie dzisiejszego
baru „Zajazd”.
Spoczywali tutaj
żołnierze rosyjscy
zmarli na cholerę w
1831 roku oraz
polegli w czasie
bitwy o przeprawę na
Liwcu 12 lutego i w
kwietniu tego roku.
Zaniedbany, trudny
do odszukania. W
czasie powstania
listopadowego wojska
rosyjskie przywlokły
ze sobą zarazę
cholery, która
dziesiątkowała ich
szeregi.
(za:
Powstanie
listopadowe
1830–1831 Dzieje –
historiografia –
pamięć, red Tadeusz
Skoczek, Warszawa
2015,
str. 614)
 |
Badania
archeologiczne w Liwie (przy
zbiegu ulic Zawadzkiej,
Kościelnej i Polnej )
prowadzone były przez
archeologa Adama Falisa.
Podczas ich realizacji
zidentyfikowano 15 grobów z
czasów Powstania
Listopadowego o czym
świadczył kontekst
znaleziska, szczególnie zaś
towarzyszące szczątkom
przedmioty,
przynależność wojskową udało
się ustalić dzięki
pozostałością mundurowania,
zachowały się bowiem guziki
mundurów wskazujące, że
polegli należeli do
20. Pułku Piechoty Liniowej,
Pułk ten podczas Powstania
Listopadowego walczył w
bitwie pod Liwcem z wojskami
carskimi Pomiędzy kośćmi
znaleziono także ołowiane
kule z czasów Powstania
Listopadowego. Co pośrednio
wskazywało by na
przyczynę śmierci poległych
od ran postrzałowych.
|
| |
Badania archeologiczne
ujawniły także obecność w
tym miejscu dawnego
cmentarza dawanego na XVII
wiek. |
Szczegółowy
Przebieg działań
wojennych.
W kwietniu 1831 r.
pod Liwem wojska
polskie, którymi
dowodzili Henryk
Dembiński, Walenty
Andrychiewicz i Jan
Nepomucen Umiński
stawiły czoła armii
carskiej
feldmarszałka Iwana
Dybicza, którą
zmusiły do odwrotu.
W starciu poległo
kilkuset żołnierzy
obu stron.
Siły
Powstańcze oraz
Rosyjskie.
Straty
Powstańców i Rosjan.
Z przekazów
archiwalnych (
Callier Edmund )
wiemy, że w dniu 14
kwietnia poległo ok
800 Rosjan oraz 300
żołnierzy Wojska
Polskiego. Potyczki
w Liwie miały jednak
miejsce także w
dniach 2, 9, oraz 16
kwietnia.
Nazwiska
poległych Powstańców
oraz uczestników
boju.
Na cmentarz
parafialnym w Liwie.
Znajdują się także
dwie mogiły
powstańców
listopadowych.
1. Mogiła kpt.
Piotra Dąbrowy
zmarłego na cholerę
po bitwie pod
Liwem stoczonej z
Rosjanami 14/15
kwietnia 1831 roku
2. Mogiła por. Jana
Przyborowskiego,
adiutanta 1. Pułku
Strzelców Pieszych,
odznaczonego złotym
krzyżem Virtuti
Militari za udział w
bitwie pod
Grochowem, poległego
w bitwie pod Liwem
14 kwietnia 1831
roku koło mostu na
Liwcu.
Przekazy Archiwalne.
2 kwietnia
1831
 |
|
Callier Edmund, Bitwy i
potyczki stoczone przez
wojsko polskie w roku 1831,
Poznań 1887, str.57 |
 |
|
Callier Edmund, Bitwy i
potyczki stoczone przez
wojsko polskie w roku 1831,
Poznań 1887, str.61-62 |
 |
|
Callier Edmund, Bitwy i
potyczki stoczone przez
wojsko polskie w roku 1831,
Poznań 1887, str.69 |
 |
 |
|
Callier Edmund, Bitwy i
potyczki stoczone przez
wojsko polskie w roku 1831,
Poznań 1887, str. 71-73 |
 |
|
Callier Edmund, Bitwy i
potyczki stoczone przez
wojsko polskie w roku 1831,
Poznań 1887, str. 76 |
Fundacja
pomnika.
 |
Krzyż na powstańczej
mogile ustawiony został
przez miejscową ludność
dopiero w roku 1897, z tego
powodu władze istnienie
mogiły podawano w
wątpliwość. Jak się okazało
- bardzo niesłusznie i
pochopnie. |
| |
|
Prawna Ochrona
miejsc pamięci narodowej.
Zagrożenia.
 |
Obecnie
krzyż został nieco
przesunięty wobec pierwotnej
lokalizacji, groby
ekshumowano i pochowano w
nowej lokalizacji krzyża.
Niewykluczone, że dalsze
groby wojenne mogą znajdować
się także na terenie
sąsiadujących z boiskiem
nieruchomości.
|
|
fot. za
podlasie24.pl |
|
Możliwość
wystąpienia nieznanych mogił wojennych.
Podczas badań
archeologicznych
zidentyfikowano
raptem 15 grobów,
podczas gdy wiemy,
ze w trakcie bitwy
poległo po kilkuset
żołnierzy po obu
wałczących stronach.
Należy sie zatem
spodziewać kolejnych
nieznanych mogił
wojennych.
Lokalizacja na
mapie.
Literatura:
archeowiesci.pl
"Odkryli mogile
powstańców
listopadowych"
Podlasie24.pl "W
Liwie znaleziono
szczątki powstańców
listopadowych i
złote monety"
onet.pl "Podczas
budowy boiska
odkryto szczątki
powstancow"
Powstanie listopadowe 1830–1831 Dzieje – historiografia –
pamięć, red Tadeusz Skoczek, Warszawa 2015
Callier Edmund, Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko
polskie w roku 1831, Poznań 1887, str.
Szlak
Niepodległości
jest narzędziem
edukacyjnym
stworzonym przez
Fundację na rzecz
Krajobrazu
Kulturowego.
Szlak pomyślany
został jednocześnie
jako Przewodnik
Turystyczny,
narzędzie edukacyjne
na potrzeby
organizacji
terenowych gier
historycznych oraz
element realizacji
misji naszej
Fundacji związanej z
ochroną miejsc
pamięci narodowych
zaś szczególnie
grobów i cmentarzy
wojennych.
Lista dostępnych punktów Szlaku Niepodległości
fundacja @ krajobraz.org.pl
KOD QR miejsca pamięci. Gdyby obok
tego miejsca nie było tabliczki z takim kodem, prosimy o
poinformowanie o tym naszej Fundacji. Mniejszy kod QR
8mieszczony na tablicy linkuje do punktowanego zadania.
 |
KOD QR
miejsca pamięci. |
|